Ik kwam Sander de Hosson voor het eerst tegen op Twitter. Zo'n anderhalf jaar geleden, schat ik.

Zijn tweets werden door veel mensen die ik volg, gedeeld. Interessante tweets, over zijn werk als longarts en over zijn boek Slotcouplet, dat de ene druk na de andere beleeft.

Ook ik ging Sander volgen.

En kwam hem steeds vaker tegen. Op tv, in kranten en op andere platformen. Vorige week nog op LinkedIn. Een interview waarin hij pleitte voor meer openheid over de dood. We moeten de dood niet stilzwijgen, maar er meer over praten. Ook met kinderen. De dood hoort bij het leven, we gaan er veel te krampachtig mee om. Ik deel die boodschap en daarom zette ik het interview op mijn FB-bedrijfspagina.

Zijn boek zal ik toch ook maar eens gaan bestellen, nam ik me voor. Dinsdag deed ik dat. Eindelijk. Gistermiddag werd het bezorgd. Even daarvoor kreeg ik een berichtje van een collega: ‘vanavond iets te doen?’ En ze wees me op een lezing van Sander in het crematorium van Tilburg.

Zo dichtbij? Daar moest...

Ze verloor haar dochtertje, vijf uur na de geboorte.

De geboortekaartjes werden rouwkaarten.

De eerste paar jaar kwam haar familie nog op bezoek op de geboortedag, maar dat verwaterde snel. Zeker toen er meer kinderen kwamen, eerst een zoon, later nog twee dochters.

Niemand die nog sprak over haar eerste kindje…

Twee jaar geleden las ze voor het eerst over Wereldlichtjesdag. De tweede zondag in december, wanneer ouders van overleden kinderen – van welke leeftijd dan ook – wereldwijd een kaarsje aansteken en de voor- en achternaam noemen van hun overleden kind.

Ze besloot ook te gaan. Ze stak een kaarsje aan en sprak de naam uit van het meisje dat ze nog altijd in haar hart meedraagt.

‘En dat deed zo veel met mij’, vertelde ze later. Die naam, die op schoolschriftjes had moeten komen staan, op zwemdiploma’s, op schooldiploma’s, op een rijbewijs, een paspoort. ‘Het was zo fijn om die naam, die bijna iedereen is vergeten, nog eens hardop uit te spreken. Heel even bestond ze weer…’

Komende...

Ik ken weinig mensen die zo mooi en betrokken kunnen schrijven én praten over verlies en rouw als de Belgische klinisch psycholoog Manu Keirse. Maandag was hij te gast in het hervormde kerkje van Eersel en hoewel ik al veel van zijn lezingen via YouTube heb bekeken en beluisterd, was het een belevenis om hem ook eens live te zien en te horen.

Keirse vertelde hoe moeilijk de meesten van ons het vinden om met verlies en verdriet om te gaan. We weten niet wat te zeggen. Het fijne is: we hoeven vaak niets te zeggen. Luisteren, luisteren en nog eens luisteren is voldoende. Er zijn…

Dat óók artsen, specialisten en psychologen er niet mee om weten gaan, vindt Keirse kwalijker. Zij krijgen immers vaak met de dood én dus het verdriet van nabestaanden te maken. En zij treffen mensen op hun spreekuur, die bezig zijn het verlies van een naaste te overleven. Dat kan de oorzaak zijn van veel fysieke en psychische klachten. Zo’n proces duurt gauw drie jaar. Bij het verlies van een kind is zeven jaar ni...

Het leegruimen van mijn ouderlijk huis doet me meer dan ik had verwacht.

Dat het geen eendagsklus zou worden, wist ik wel. Mijn moeder mocht dan nog zo veel geruimd hebben, toch waren het nog twaalf vertrekken die leeggemaakt moesten worden. En dan laat ik de garage en het tuinhuisje nog maar even buiten beschouwing.

Een bedrijf inhuren? We hebben het even overwogen. Ik kom ze regelmatig tegen op uitvaartbeurzen. Bedrijven die het hele huis binnen een dag ‘bezemschoon’ opleveren. Ze vragen een bepaald bedrag per vertrek en zorgen dat alles op de juiste plek terecht komt: hetzij in de kringloopwinkel, hetzij in de milieustraat en een enkele keer zullen ze ook nog weleens een slaatje proberen te slaan uit een bijzonder schilderijtje of een antiek kastje. Geen idee eigenlijk…

Maar de gedachte dat de inhoud van alle kasten, laatjes en doosjes rücksichtslos in een container ging, konden we maar moeilijk verkroppen. Niet dat er heel veel van waarde tussen zou zitten, maar wellicht toch wel iets...

We zijn – eindelijk, eindelijk – begonnen met het leegruimen van het ouderlijk huis. Anderhalf jaar al staat het al leeg, maar dat gaat nu veranderen.  

Heel veel hoeven we trouwens niet te ruimen. Mijn moeder was de laatste jaren van haar leven al als een ware Marie Kondo door alle vertrekken geraasd. De zolder – in onze jeugd een onoverzichtelijke opslagplaats van alles wat verouderd of niet meer nodig was – is zo goed als leeg. De kasten in de slaapkamers eveneens.  

Toch komen we nog veel tegen. Dingen die mijn moeder blijkbaar toch niet zo gemakkelijk weg kon gooien, dingen waar ze waarde aan hechtte. Ansichtkaarten, soms meer dan vijftig jaar oud, felicitaties, wensjes van de kleinkinderen en bidprentjes – heel veel bidprentjes, of herinneringskaartjes zoals ze tegenwoordig worden genoemd.  

Ik had ze achteloos in de doos met oud papier kunnen mikken, maar zag meteen al zoveel bekende namen en gezichten dat ik er toch voor ben gaan zitten. Allemaal mensen die ook ooit deel uitmaakte...

Wat een bijzonder boek is ‘Een boek per dag’ van Nina Sankovitch.  

Ik vond het vorige week in de bieb, waar ik sinds deze zomer weer een abonnement heb. Na… toch al gauw vijftien jaar, denk ik. Sinds bol.com er is én de e-reader, waardoor ik boeken op elk gewenst moment kan downloaden en ze meteen kan lezen, vond ik een abonnement niet meer nodig. Waarom nu dan weer wel? Om mijn kooplust een beetje te beteugelen en ook om eens te kijken wat de bieb in dit digitale tijdperk nog te bieden heeft.

‘Een boek per dag’ dus. Ik vond het tussen de boeken over ‘rouwverwerking’ en ja, dat was voor Nina Sankovitch ook de aanleiding om in september 2008 te beginnen met elke dag een boek te lezen. Drie jaar eerder had ze haar zus Anne-Marie (46) verloren aan galkanaalkanker. Nina probeerde haar verdriet te verdringen door harder te gaan werken, niets van het leven te willen missen (‘als mijn zus niet meer kon leven, dan moest ik dubbel zo hard gaan leven’), waardoor ze zich uiteindelijk voorbij rende...

Ik ontmoette Frans bij de uitvaart van zijn broer Bert. Frans hield daar een toespraak. Hij deed dat met zoveel verve dat ik niet anders kon concluderen dan dat hij wel vaker voor een publiek had gestaan. Dat was ook zo, bleek later. Op zijn 69ste nog had hij zijn debuut gemaakt als tonproater. Het was te zien én te horen.

Frans vertelde over het warme gezin waarin hij en Bert waren opgegroeid. Ze waren met z’n negenen thuis en ze kwamen nog steeds met grote regelmaat bij elkaar over de vloer. Maar met Bert had Frans toch wel een speciale band. Ze waren behalve broers ook elkaars beste vriend. Misschien wel omdat ze samen een grote passie deelden: de wielersport.

Tijdens de grote rondes zaten ze vaak met z'n tweeën voor de buis. Ze bewonderden de fraaie landschappen in Frankrijk, Spanje en Italië, maar het ging toch vooral om de coureurs. Het ploegenspel, de gedurfde demarrages, de lange solo’s, het afzien, het beulswerk. Ze vonden het prachtig. Ze gingen ook samen naar criteriums in de...

Haar verjaardag staat niet op de kalender. Heeft er ook nog nooit op gestaan. Want toen ik voor het eerst een verjaardagskalender voor mezelf invulde, was ze er al niet meer.

Ik heb ook geen kalender nodig om aan haar verjaardag te denken. Elk jaar op de elfde dag van de zesde maand zijn mijn gedachten even bij haar, mijn peettante.

Dertien jaar was ze, toen mijn moeder haar vroeg of zij die rol op zich wilde nemen. Ze had een vreugdekreet geslaakt en had daarna door het huis gedanst. Omdat ze er totaal niet op had gerekend. Mijn moeder had immers twee volbloed zussen. Zij was ‘maar’ een halfzus en pas dertien…

Ze was het tweede kind uit het tweede huwelijk van mijn oma, gesloten nadat die als weduwe met vier kinderen zes jaar lang de kar alleen had moeten trekken. Mijn oma was al 43 toen ze werd geboren. Het leeftijdsverschil met de rest was groot, de oudste telde al negentien lentes, mijn moeder vijftien. De zussen groeiden op in werelden van verschil. De crisis en de oorlog tegenover d...

Hij was altijd al een voorloper geweest. Noem het een trendsetter.  

Spullen hergebruiken? Deed hij altijd al. Van de spaken uit een fietswiel maakte hij satéprikkers. Voor oud hout wist hij altijd wel weer een nieuw doel te bedenken.

Een natuurkist met afbreekbare bekleding aan de binnenkant was dan ook een bewuste keuze van de kinderen. Paste perfect bij pa.  

Maar er was nog iets waarin hij zijn tijd vooruit was. Zijn zoon had hem er onlangs nog op gewezen, toen het als nieuws in de krant had gestaan. Langdurige en ingewikkelde behandelingen van ernstige ziekten zouden oudere mensen niet langer aangeraden moeten worden. Een mens moest ook eens een keer dood mogen gaan…

Een discutabele stelling, maar niet voor hem. Toen er darmkanker bij hem werd geconstateerd, wilde hij geen chemotherapie. Zijn vrouw was tien jaar eerder doodgegaan na een lang traject van ziekenhuisbezoeken en medische behandelingen. Zónder noemenswaardig resultaat. Hij had er een naar gevoel aan overgehouden.

En nu hij...

We hebben nog steeds niets met ze gedaan. Ze staan alweer bijna een half jaar naast elkaar, allebei nog in de kunststof urn, die we van het crematorium meekregen. Zelfs de kleurrijke doos, waarin die verpakt zaten, zit nog om ze heen.  

Ze? Ik heb het over mijn ouders, maar eigenlijk moet ik schrijven de as van mijn ouders, want meer is er niet van ze over. Die resten willen we een keer gaan uitstrooien, maar wanneer, hoe en waar? Het komt er door allerlei andere besognes gewoon niet van om daarvoor iets te organiseren. Misschien zijn we er ook gewoon nog niet aan toe.

We zouden de urnen ook kunnen begraven. Natuurbegraafplaatsen hebben daar schilderachtige plekjes voor, maar vragen voor die plekjes toch al gauw een paar duizend euro. Als ik iets weggegooid geld vind is het dat! Want voor niets kun je een urn ook in je eigen tuin begraven.

Er bestaan zelfs urnen met een boomstek erin. Op de plek waar de urn wordt begraven, gaat dan een boom groeien. Urnen met bloemzaadjes zijn er ook.

Een...